katran ve tüy

Bazı Red Kit maceralarında köy köy, kasaba kasaba gezerek ölümsüzlük iksiri pazarlayan şarlatanlar vardır. Kasaba ahalisi önce ağzı açık seyrederler onu, alkışlarlar; işin rengi anlaşıldıktan sonra da katran ve tüye bulayıp defederler. 

Siyasetçilik mesleği, doğası gereği iksir pazarlamaya açık. Dinleyen çok, inanmak isteyen daha çok. Mesele onlara ulaşmakta. Sesi çok daha iyi duyuracak bir hoparlör lazım. Bugün bir insanın sesini, doğruları ve yalanları en uzağa taşıyan şey medya ('Sosyal medya' değil ama, insanlar halen nihai karar için geleneksel medyaya itimat ediyor, en azından şimdilik). 

Esas sıkıntı da işte bu hoparlörde zaten (Ona sonra geliriz). 

İksir pazarlayan son adam, mültimilyoner işadamı Donald Trump. Herkese güvenlik, herkese iş, herkese konfor vadediyor. Amerikan başkanı olursa ülkenin eski, güzel günlerine döneceğini vaaz ediyor. İnandırıyor da, çoktan inanmak isteyenleri. Ne pahasına? O eski güzel günlerdeki ırkçılık ve vahşeti geri getirmecesine (tam da Vahşi Batı işte). 

Şaka gibi başlayan siyasi kariyeri hızla ilerledi; Amerikan başkanlığına koşuyor Trump. İşler ciddiye bindi. Gün aşırı söylediği ahlaksız sözlere inanmak mümkün değil ama işte kanıyla canıyla önümüzde adam. 

Bu haftasonu Hürriyet Pazar’da kısa bir portresini yazmıştım Trump’ın (şuradan okunabilir). Şunları söylemiş bir siyasetçiden bahsediyoruz.  

(…)Tv sunucusu Megyn Kelly için: “Şimdi ‘sürtük’ desem yanlış olur, o yüzden demiyorum.”  Rakibi Rubio için: “Köpek gibi terliyor.” Müslümanlar için: “ABD’ye girişleri tamamen durdurulmalı.” Meksikalı göçmenler için: “[Meksika’dan] problemli insanlar gönderiyorlar. Onlar da o problemleri bize getiriyor. Uyuşturucu getiriyorlar. Suç getiriyorlar. Tecavüzcüler. Sanırım bazıları da iyi insanlar.” Kendi seçmeni için: “Beşinci Cadde’nin ortasında birini vursam yine de oy kaybetmem.”

Gelelim esas sıkıntı veren meseleye, yani medya denen hoparlöre. 

Yukarıdakileri söyleyebilen bir adam Cumhuriyetçi adaylar arasındaki en yakın rakibinin tam 33 katı kadar haberleştirilmiş Amerikan medyasında. En güçlü Demokrat aday adayı Hilary Clinton’ınsa iki katı kadar.

Eh, bu sistem Türkiye’de de farklı değil. Burada hepimiz adına bir sorun var. 

Gazeteciler tartışma çıkaran adamı, etrafa irin yaysa da haberleştirmeyi seviyor. 

Okurlar da bayıla bayıla okuyor. Okudukları oya da dönebiliyor üstelik. 

Gazeteci ile okur iki ayrı tür değil aslında. Hele çoğu zaman Trump’tan farklı da sayılmayız. Onun avantajı, sistemin sıkıştığı noktayı keşfetmiş olması. 

Bunu da her türlü vicdan ve izan kırıntısından uzak durarak suistimal etmesi. Edebilmesi. 

Ne zaman böyle bir siyasetçi çıksa gözüne far tutulmuş tavşan gibi kalıyoruz. En iyimizin, en aydınımızın seviyesi bu kadar. Çünkü maalesef bu adiliğin ürettiği reytinge herkesin ihtiyacı var… Gazetenin satmak için ihtiyacı var, okurun da tatlı tatlı çekiştirmek, dehşete düşer gibi yapmak, başkasının kötülüklerini izleyerek kendini iyi hissetmek için ihtiyacı var. Düz faşistlerin ihtiyacı zaten hiç bitmiyor.  

Amerikalılar Trump’u katran ve tüye bular mı? Zor görünüyor. Adam, Vahşi Batı’nın formülünü çözmüş. İzliyoruz... 

keresteden vatan yapan adam

Yine memleketin kabak tadı verdiği günler... Hukuksuz, standartsız, medeniyetsiz günler. Başka bir dünya mümkün değil diye diye içimize çöktük ama 'başka'yı mümkün kılanlar hep var. GQ'ya hem şaka hem gerçek mikroülkeler'i yazmıştım geçen sene. Onlardan birini, Ladonia'yı (Ladonya) hatırlayalım madem. İlham için. 

***

Bir tabela yok. Nereye gittiğinizi bilmiyorsanız kaybolmak işten değil. İsveç’in güneyinde, Kullaberg Yarımadası’ndaki doğal koruma alanında yer alan Ladonya mikrodevletini bulabilmek için ormanın içinde iki buçuk kilometre yürüyüp denize ulaşmak gerekiyor.

Zahmetli ama vardığınızda ülkenin kalbini, Nimis’i de kestirmeden keşfetmiş oluyorsunuz. 

75 tonluk bir heykel Nimis. İsveçli sanatçı Lars Vilks tarafından, suların sürüklediği ağaç dalları kullanılarak yapılmış, türünün özgün örneği bir eser. Esasen bir labirent… Yapısı tıpkı ülkenin kendisi gibi epey dolambaçlı. Bu yüzden de cuk diye yerine oturuyor.

Vilks’in bu garip ülkesi, kurulduğundan itibaren davalarla uğraştı. İsveç hükümeti “Tamam kardeşim sanatsa sanat, oynadın bitti, tadımızı kaçırma” diye Vilks’e yüklendikçe, sanatçı dozu artırdı. 1996’da bir de bağımsızlık ilan etti örneğin. 

Yetmedi, Nimis’i dünyaca ünlü sanatçılara sattı (Önce Joseph Beuys’a, o ölünce de Jeanne – Claude ile Christo’ya)… Hükümet “Yıkıyorum” dedi; o, Nimis’in yanına kat çıktı (yeni yapının adını da ‘Arx’ koydu).

Yetmedi, vatandaş kabul etmeye başladı. Özellikle de göçmenlere seslendi (Üçüncü dünyadan birçok göçmen orayı gerçek bir ülke zannedip başvurmuş). Bu da kâfi gelmedi, elçilik açtı.

Yabancı ülkelere resmi ziyaretlerde bulundu. Birini kraliçe ilan etti. Sonra onu düşürdü bir başkasını getirdi. Sanatçı Vilks Ladonya’yı nihayet 17 bin fahri vatandaşlı, yılda 40 bin turistin gezdiği bir ülke haline getirdi. Daha başarılı bir sözde devlet olabilir mi?

Ladonya'ya vatandaşlık ve sair işlemler için buraya. En azından ülkeyi tanımak için. 

GQ Türkiye'de Haziran 2015'te yayımlanan 'Pasifik'e Doğru Ülkemi Göreceksin Sakın Şaşırma / Mikroülkeler' başlıklı yazıdan...

arap antilobu, kardeşimiz ağaçlar ve tatlı bir rota

Üç şey 

1.

Çöl. Binbir Gece Masalları’nın yeni edisyonuna rahat rahat kapak olur. Abu Dabi yakınları... Yukarıdaki Arap antilobunu hayvanat bahçesinden çıkarıp doğal yaşam alanına geri bırakmışlar. Karim Sahib isimli fotoğrafçı çekmiş.

2.

Yeni kitabı ‘Fakir Kene’ henüz yayımlanan Birhan Keskin, Cumhuriyet Kitap’taki röportajında Serap Çakır’a anlatıyor:

“Bizler zaten bir şehirde yaşadığımızdan, özellikle de İstanbul gibi bir beton çölünde yaşadığımız için tabiat bunca önemli, tam da bunun için çok önemli. Hepimiz tabiata hasret duygusuyla yaşıyoruz burada. Ondan uzakta yaşadığımız için işte bir tek ağacın kıymeti bile çok büyük. Ben yıllar önce Yeryüzü Halleri’ni yazdım biliyorsunuz. Tabiata duyduğumuz hayret ve hayranlık ve onunla bir olma hasretine dair bir omurgası vardı o kitabın. Daha ontolojik bir perspektiften yazılmıştı o şiirler. Bu kitapta o anlamda bir tabiat yok. Ama ‘Çimenlerin Efendisi’ de ‘İskelede Bir Çırak’ da betonlaşmaya küfür ediyor. Biz tam da bunları konuşurken Artvin’de insanlar doğayı korumak için ayakta. Doğayı birtakım rantlar için talan etmeye çalışanlar oldukça onu korumak için savunmaya geçenler de olacak. Şunu anlamıyorlar, bir kere daha üstüne basarak söyleyelim: Bu şehirde bir tek ağaç bile bizim için kıymetli kardeşim. Çünkü o ağaçlar bizim kardeşimiz! Bizim hasretimiz onlar… İşte bunu içinde duyanlar ve duymayanlar olarak da ikiye ayrılıyoruz.”

3. 

Pazar günü, bir nevi mini Tour de France, ‘Paris-Nice’ başlıyor. Cyclingnewstv, ‘bu isimlere dikkat edin’ diyen bir video hazırlamış. Ben “özellikle AG2R-La Mondiale’den Romain Bardet’ye dikkat edin” derim. Güzelim animasyon ‘Belleville’de Randevu’dan fırlamışa benzeyen Bardet’nin senesi bu sene. Umarım. 

.

köpürdelâ

İleride, “2016 hangi yıldı” diye sorduklarında verilecek cevaplardan biri, “Birhan Keskin’in Fakir Kene’sinin çıktığı yıldı” olacak. 

Dünyanın En Güzel Arabistanı’nın, Çocuk ve Allah’ın, Soğuk Otların Altında’nın çıktığı gibi bir yıldı… 

Denizde bir şey var 

Deniz bembeyaz bir dañ

Köpürdelâ

Köpürcük

Köpürgân. 

elimizde iyi bir hikâye varsa...

İstiyordum ama ne yalan söyleyeyim ‘The Revenant’ varken çok da ihtimal vermiyordum. ‘Spotlight’ın Oscar’ı gerçekten sürpriz oldu. Güzel oldu. 

Bu filml hatırladığımda, Boston Globe’daki ilk gününde Pulitzerlik haberi yakalayan Martin Baron’dan röportaj talebim üzerine aldığım e-maili unutmayacağım. Şu an Washington Post’un yayın yönetmenliğini sürdüren Baron, zarif bir notla yolladığı e-mailinde filmin düşünce özgürlüğünün sıkıntıda olduğu Türkiye’de de ses getirmesinden mutluluk duyduğunu söylüyordu. Sanırım sorularımı yanıtlamayı da bu yüzden kabul etti. 

Bu röportajlar için çalışırken en çok Baron’dan etkilendim zaten. Esquire Dergisi’nin, hakkında “Gelmiş geçmiş en iyi yayın yönetmeni o mu” başlığıyla bir makale yayımladığı bir adam bu. Söz konusu makaleyi okuyup da etkilememek mümkün değil (Buradan ulaşabilirsiniz).

Örneğin kariyerinin erken döneminde Los Angeles Times’da ona bağlı çalışan bir muhabir, “Onun beni ciddi bir gazeteci olarak görmesini isterdim, tıpkı kendisi gibi. Beni bu işte daha iyi yaptı. O, sizin daha iyi olmak istemenizi sağlıyor” demiş.

Zor beğenen, çok çalışan ve çok talepkâr bir yönetmenmiş Baron. O da kendisini “İnsanların beni sevmesi gerekmez, saygı duyması yeter” diye klişe bir cümleyle tanımlıyor.

Makalede daha çok ayrıntı var da, klişe mlişe, şu ‘saygı’ meselesinin üzerinde az duralım… Önemli çünkü. 

Ve çünkü bizdeki temel mesele esasen bu. Devletin başındaki zevatın da sıradan okurun da meselesi… Gazetecinin yaptığı işe saygı duymuyorlar. Daha açığı, dilim varmıyor ama, gazetecilik faaliyetinin kendisine saygı duymuyorlar. 

Spotlight röportajlarını Hürriyet’in internet sitesinde okuyan bir okur şöyle bir yorum bırakmış mesela: “Sorun şu WP [Washington Post] зalışanlarına , acaba , ABD devletinin devlet sırlarını, uluslarası prestijini sarsacak haberler yapabiliyorlar mıymış? Yoksa hadlerini ve sınırlarını bilip ve o ince çizgiyi koruyorlar mıymış?” (İmla okurun elbette). 

Sormaya gerek yok, söyleyeyim ben. Yapıyorlar. Kamunun çıkarı olduğuna inandıklarında yapıyorlar. Amerikan basın tarihinde en üst düzey devlet sırrı ifşa eden gazete Washington Post. Hatırlayın, ülkenin istihbarat teşkilâtı NSA’in dosyalarını Edward Snowden vasıtasıyla faş etmişti gazete. Tahmin edersiniz, gazetenin o dönemki yayın yönetmeni de Martin Baron’du… Washington’da işe henüz başlamıştı ki, dosya önüne geldi. Tereddüt etmedi. (Not: İngiltere'de The Guardian'la beraber yayımladılar). 

Snowden’dan aldığı NSA dosyalarını yayımlatmak için kapı kapı dolaşan gazeteci Barton Gellman, konuyu nihayet Washington Post’un taze yayın yönetmenine götürdüğü günü şöyle hatırlıyor: “Ben biraz casus gibiydim. Çok gizli bilgilere erişimi olan hassas bir kaynağım olduğunu ve onunla bir haber patlabileceğimizi söyledim. Post’un bugüne dek uğraştığı işlerdeki gizlilik seviyesini kat kat aşacaktı bu mevzu. Bu yüzden hukuki koruma istedim, güvenliğimin sağlanmasını da. Sonra bir an ne dediğimin farkına vardım; sesim delirmişim gibi geldi kulağıma. Ama Martin de bana bakıp tek bir şey söyledi: “Uyar!”

Uydu hakikaten de. Bir Pulitzer de bu haberden geldi, not edelim.

Türkiye'de böyle bir şey yapılsa çıkacak gümbürtüyü bir düşünün. Vatan hainliği, casus vs. suçlamalarının nasıl sakız gibi çiğneneceğini...  

Bu da Baron’un konu hakkında ne düşündüğü: “Yaptığımız işe gerçekten inanıyorum. Elimizde iyi bir hikâye varsa, engelleri, baskıyı şunu bunu düşünmeden sonuna kadar gitme yükümlülüğümüz var.”

Durum bundan ibaret. Saygı duyulsa da duyulmasa da. 

En üstteki fotoğraftaki Martin Baron, hemen üsttekiyse Spotlight'ın gazete ve film ekibinin kaynaşmış hali.