milletin adamı

Şu milletin adamı olmak ne ilginç şey. Mesela sırf milletin için, milletin kendisi olan parlamentoyu feshedebilirsin. Anayasayı bir hamleyle hiç edebilirsin. 

İşte Boris Johnson… Başbakanlığını yaptığı milletin vekillerine, “Bunlar şimdi Brexit’i de iptal ederler” diyerek güvenemedi; parlamentoyu tatil etti. Kraliçesinden de onayını aldı. Çünkü neme lazım, millet her zaman kendine yakışanı giymez; kendine yaraşan sistemi ya da insanları seçemez.

Nereden biliyoruz? Çiçeği burnunda başbakan Boris Johnson’a köşe yazarlığı da yaptıran The Daily Telegraph gazetesi mesela “Parlamentonun görevi, milletin isteğini yerine getirmektir” diye manşet atıyor. Nasıl yerine getirecek peki? Gerektiğinde çalışmayarak, kendini tatil ederek herhalde. Koca gazete yalan mı söyleyecek!

Daily Mail de Johnson’ı yumrukları sıkılı göstermiş. Dövüşe hazır. Kimi dövecek peki? “Yaptığınız anayasaya aykırıdır, milletin sesi kısılamaz” diyen arsızları belli ki. Milletin adamı olmak, gerektiğinde milletin içindeki haylazları ayıklamayı gerektirir. Bunu bilmiyor muydunuz? 

Tabii ki biliyorsunuz. Seçim sonuçlarını kale almayan, Anayasa Mahkemesi kararını tanımayan millet adamını hiç mi görmediniz? O da ne yapıyorsa milleti için yapıyor. Zillet içindeyseniz, siz kaybedersiniz.

PS1: Şaka maka, yıl olmuş 2019, hâlâ Kraliçe’nin iki dudağı arasına bakan bir ülke de ne bileyim, demokrasi falan demesin.

PS2: Burada gördüklerinizin hepsi dünkü gazeteler. The Independent adlı adınca 'darbe' demiş. İskoç gazetesi The National da "demokrasinin kara günü" diyerek kara manşetle çıkmış.

gönül burcunda doğanlar

Gülten Akın, Şiir Üzerine Notlar’da (1996), Murathan Mungan ile seksenlerin başındaki ilk karşılaşmasını anlatıyor. İki kuşağın iki büyük şairi… O yıllarda Akın şiirini kurmuş, inceltiyor. Mungan kendi uzun yolunun başında sayılır.

Bu hatıranın içinde ikisi de ne kadar güzel; Akın’ın söylediği gibi nasıl da ışıl ışıllar. Neden bilmiyorum, Gülten Akın’ın anlattıkları da yazdıkları da bana hep o kadar yakın, o kadar yakın geliyor ki, şu karşılaşma kendi hatırammış gibi burnumun direği sızladı. 

“ (…) Sanırım bir fuardı. Ankara’da. Yine sanırım 1980’lerin başında. Yüksekçe bir yere oturtmuşlardı beni. Önümde bir masa. İmzanın seyrekleştiği bir sırada geldi. Kendini tanıttı. Yanımdaki sandalyeye ilişti. Murathan Mungan’dı. O günlerde Devlet Tiyatrosu’nda olmasa gerek, AST’ta sahnelenen oyununa çağırıyordu beni. Davetiyemi verdi. Arandığım için sevinmiştim. Işıl ışıl bir güzellikteydi. Bir de, ‘Yadigâr’ adlı şiirinde başkasına söylediğini ona çevirerek diyorum ki, gönül burcunda doğanlardandı.” 

Yeniden Murathan Mungan okumalı. Burada şimdilik, en sevdiğim şarkılardan biriyle analım. Sözler onun tabii ki. O muhteşem Yeni Türkü-Murathan Mungan ortaklığının belki de en olgun meyvesi.  

dünyayı değiştirmek için yazarız

Dilimizin ve şiirin gelmiş geçmiş en büyük ustalarından Gülten Akın, “neden yazarız”ı açıklıyor. 

Bizler, hayatın dilini sanatın, yazının diline çevirenler, onu kitaplara sığdırmaya çalışanlarız. Estetize ederek sunduğumuz bir amacımız var; hayatın ve dünyanın değişimine katkıda bulunmak. Gündelik konuşmalarda kullandığımız sözcükler, hayatın, insan ilişkilerinin anlamını açıklamada yetersiz kalır. Onun için, “Sözcükler anlamın tutukevidir” demiştim. Yazar, özellikle şair onları öyle yan yana getirir, yapılaştırır ki, daha derinden kazarak çıkarılan anlam kurtulan anlam olur. 

İşte, dille yapılan bu değiştirimdeki büyü, yaşamı nesnel olarak değiştirebilmenin umudunu taşıyabilir. 

Frankfurt Kitap Fuarı kapanış konuşmasından (19 Ekim 2008’deki törene kendisi katılamamış, yazdığı metni iletmişti).

kieslowski'nin yarası

Yara (Blizna) isimli Bir Kieslowski filmi izledim. MUBİ’de. Üstadın ilk uzun metrajlı işiymiş. Senesi 1976. Polonya’nın ücra bir kasabasına inşa edilen bir gübre fabrikasının toplumda açtığı yarayı anlatıyor. 

Binlerce yıllık ormanlar kesiliyor; yerlerine binalar, lojmanlar dikiliyor. 

Kendi halinde yaşayıp giden kasaba, önce bir bacaya, sonra dumana dönüşüyor. Duman oluyor kasaba. Kelimenin her anlamıyla. 

İnsanlar işsiz, toplum fakir, çelişkiler keskin. Devletlüler, ileri gelenler fabrikayı istiyor; canla başla savunuyor. Bir kısım da diyor ki; fakiriz ama sağlıklıyız; ağacımız, ormanımız ergin; çiftimiz çubuğumuz diri. Bildiğiniz tartışma… Kieslowski usta, işin burasını neredeyse bir belgesel gibi çekmiş. Zaten bir gazeteci gözü ve kamerası marifetiyle ara ara dahil de oluyor kurguya. 

Bizden farkı, işlerin Doğu Bloku’nda geçmesi. Devlet “ol” dediği zaman; tartışmasız, muhalefetsiz fabrikanın istenen yere inşa ediliverilmesi. “Yanlıştır bu” diyenler, parti kanallarını kullanıyor; fabrika müdürünün yani devletin yüzüne söyleyeceğini söylüyor (Uygulayıp uygulamamak devlete kalmış). Biraz daha muhalif olanlar geceleri çıkıp duvarları yazılıyor, fabrikayı istemediklerini haykırıyor. Gizlice. 

Bizden farklı olmayan kısmı, işlerin bizde de üç aşağı beş yukarı böyle yürümesi... 

Devletin, partinin ya da birilerinin “ol” dediklerinin oluvermesi… Şeffaf olmayan ihalelerle, toprağın, mesela altın arayanlara peşkeş çekilmesi. Yerel halkın isteklerinin dikkate alınmaması. “Kalkınalım kalkınalım” derken bazılarının fazla kalkınması. Muhalif olanların sesine bir yere kadar müsade edilmesi, sonra o seslerin bir şekilde kısılması. Gerek görüldüğünde aynı muhaliflerin “vatan hainidir” deyip halkın önüne atılması… 

Yara her yerde aynı. 

seni çok özledim field commander cohen

cemiyetimiz neşesizdi

" (...) Herkes bilir ki, bir saat ya geri kalır, yahut ileri gider. Bu işin üçüncü şekli yoktur. Bu da tam ayar imkânsızlığı gibi umumî bir kaidedir; meğer ki durmuş olsun. Fakat burada iş şahsîleşir. Benim nazariyem şudur ki, insanlar kâinatın sahibi olmak üzere yaratıldıkları için, eşya onlara uymak tabiatındadır. Meselâ, benim çocukluğumun geçtiği Abdülhamit devrinde cemiyetimiz neşesizdi. Başta padişahın asık yüzünden gelen ve halka halka etrafa yayılan bu neşesizlik eşyaya da sirayet etmişti. O zamanın vapur düdüklerinin acılığını, hüznünü, keskinliğini benim yaşımda olanların hepsi bilir.  (…) Saatler de böyledir. Sahiplerinin mizaçlarındaki ağırlığa, canı tezliğe, evlilik hayatlarına ve siyasi akidelerine göre yürüyüşlerini ister istemez değiştirirler." 

Saatleri Ayarlama Enstitüsü - Ahmet Hamdi Tanpınar

PS: Geçen aynı kitaptan bahsederken, grafik tasarımcı Ethem Onur Bilgiç’in illüstrasyonunu kullanmıştım. Bu güzellik de onun. 

biraz ilham sonra emek

Gençler tulumbayı bilir de, çoğu onu hiç kullanmamıştır. Ben herhalde son zamanlarına yetiştim. 

Fizik prensiplerini açıklayacak değilim (zaten beceremem de); basitçe, kol yardımıyla suyu önce çekersin, sonra da dışarı akıtırsın. 

Ama su derindeyse, tulumba uzun süredir kullanılmıyorsa ya da kola ağırlık vermeye üşeniyorsan, önce oluktan aşağıya birkaç tas su dökersin; o ağırlık, mekanizmayı daha rahat harekete geçirir. 

Düşünmenin prensipleri de tulumbacılığa benziyor. Fikir üretmek için, bir konu üzerinde sistemli şekilde düşünmek için, hatta her gün düşünebilmek için (ki bu da başlı başına bir iştir); zihni önden fikirle beslemek gerekiyor. Yani o suyu önden dökeceksin. Fikirlerin yeni olmasına gerek yok. Bir tas su, biraz fikir… Mümkünse saf, duru, bölünmemiş, başka uyaranlarca rahatsız edilmemiş fikirler… 

Sonrası çalışmak. Yine tulumbadaki gibi. Kol gücü. Emek. 

Biraz ilham, sonra hep emek.

Düşünüyorum da, tulumba prensibi her yerde işliyor. O bir tas su, o ilham olmadan çark bir türlü dönmüyor. O bir tas sudan sonra düzenli çalışmayınca zaten hiç dönmüyor. 

Şimdi suyu bulmak lazım. 

PS: Şöyle güzel bir tulumba fotoğrafı bulamadım. Zaten bizdekiler de hep fabrika boyalı, çiğ mavi, sevmesi zor tulumbalardı. Buyurun size çiçekler içinde, tatlı bir tulumba ya da tulumbanın tatlısı! (Eh affedin, buraya kadar getirmişken, bu espriyi yapmamak zor. Maalesef.) 

Fotoğraf: Fikri Rasyid

hep bugünü yazdılar

Düşünür Hannah Arendt, Totalitarizmin Kaynakları’nda yazmış: 

"Totaliter rejim için ideal kişi, davaya kendini kalpten adamış bir nazi veya komünist değildir. Gerçekle hayal ürünü arasındaki ayrımı (yani deneyimin gerçekliğini) ve doğruyla yanlış arasındaki farkı (yani düşüncenin türünü) artık önemsemeyen kişidir." 

Memlekette ne olup bittiğini anlamak için Arendt okumaya gerek de yok; apaçık ortada işte. Rejim, kaynaklarından ucuna totalitarizme kesmiş. 

Seçilmiş belediye başkanları görevden alınıyor, yerine kayyım atanıyor.

Seçilmiş belediye başkanları görevden alınıyor, onlar evvelden rejimin adamıysa, yorgunluktan başka gerekçe de açıklanmıyor, yerine daha seçilmiş görünümlü kayyım atanıyor.

Seçim kaybediliyor, eften püften bile olamayan gerekçelerle yenileniyor. 

Bunun adı demokrasi olabilir mi?

Arendt’in kaynağına inip yazdığı, Orwell'lerin, Huxley'lerin, Bradbury'lerin göstere göstere yazdığı işte bu zaten.

Bu rejimi omuzlarında taşıyanlar da gerçekle yalan arasındaki farkı, deneyimi, düşünceyi artık önemsemeyen kitleler. Arendt Türkçe bilseydi, “Şeyh uçmaz mürit uçurur” da derdi. 

Peki gerçekle yalan arasındaki farkı artık neden umursamıyorlar? Mesele bu. 

ramen 101

Güzel film Tampopo hakkında geçenlerde yazmıştım. Başka neler yazılmış diye bakınırken, maalesef artık faal olmayan bir blogda (Çaylak Aşçı), filmdeki bir diyaloga rastladım. Ramene giriş dersi olarak da okunabilir. 

“ (...) Güzel bir günde… 

İhtiyarın biriyle dışarı çıkmıştım.

Tam 40 yılını ramene adamış biri.

Bana ramen yeme adabını gösteriyordu.

- Üstadım önce çorba mı, erişteler mi?

- Önce tüm kâseyi gözlemle.

- Tamam efendim.

- Biçimine takdir göster. Kokusundan zevk al. Yağ taneciklerinin mücevher gibi parıldayışını, şinacku köklerinin ışıltısını, deniz yosunlarının hafifçe batışını, taze soğanların yüzüşünü seyret.”

Devamını şuradan okuyabilirsiniz. 

Düşünüyorum da, bu en çok bizim Elif’in (Türkölmez) hoşuna gider. Blog gibi kullandığı nefis Instagram hesabını bilmeyen varsa, eksiğini tamamlasın. O da burada.  (Elif Türkölmez'in 'Ormanın İçinden, Denizin Kıyısından' isimli kitabını da hararetle öneririm. Google Play'de var.)

PS: Yalnız o afiş!

yaz dostum

Bir küçük caz parçası, şeftali ağaçları hakkında, vaktinden önce olmuş. Deniz kıyısında akordiyon çalan kız, başkasının rüyası gibi. Kaldırımda sandalyeler, saksılar, kalınan yeri işaretlenmiş kitaplar. Birisinin çok uzaktan gönderdiği bir selam, yerine ulaşan. Dünya, böyle şeyleri anlatırken dünya.  

koskoca sait faik muhabirlik yapamaz mı?

Aziz Nesin, anılarında Sait Faik’in ‘başarısız’ gazetecilik macerasını anlatıyor. İnsanlar “koskoca Sait Faik muhabirlik yapamaz olur mu” diye şaşırıyormuş. Nesin, neticede başaramadığını, çünkü Sait Faik’in gazeteciliğin usulünü, geleneğini, haber dilini bilmediğini yazmış.

Sait Faik’in de gazeteci diliyle haber yazmasına gerek mi vardı?  Bıraksalarmış da, kendi üslubunca muhabirlik yapsaydı. Peki ya o güne dek Semaver’i, Sarnıç’ı, Şahmerdan’ı yazıp yayımlamış olan Sait Faik’i bir ay stajyer gibi çalıştırmak! 

Türk basını ne zaman çıtayı bu kadar yükseğe koymuş; bana çok tuhaf geldi.  

Nesin’den okuyun, kendiniz karar verin: 

Fıkra yazarı olduğum Tan gazetesinin iki sahibinden biri olan Halil Lütfi Dördüncü’ye, Sait Faik’i gazeteye alması için rica ettim. Halil Lütfi, gazetede Sait’in bir ay stajyer olarak para almadan çalışmasını, bu deneme sonunda beğenilirse muhabir kadrosuna geçirilebileceğini söyledi. Sait, gazetenin muhabirler salonunda beni bekliyordu. Haberi verdim, çocuk gibi sevindi. Hemen o gün çalışmaya başladı. Gazetenin Beyoğlu muhabiri olmuştu. Ayrıca, gazetenin sekreteri her sabah iş defterine muhabirlerin o gün yapacakları görevleri de yazar, muhabirleri o görevlere gönderirdi. Kırk yaşındaki Sait Faik, hikâyeciliğinin doruğuna erişmişken, bir gazetede stajyer muhabir olmuştu, başarırsa kadroya geçecekti. Hayır, başaramadı. 

Halil Lütfi, çok kişiyi para vermeden stajyer diye gazetesinde bir ya da iki ay çalıştırıp sonra işe almamıştır. Sait Faik’e böyle yaptığını sananlar vardır. Hayır, böyle olmadı. Sait Faik, gerçekten gazeteciliği başaramadı. Bu yüzden Halil Lütfi’yi kınayanlar çok olmuştur. Koskoca Sait Faik, muhabirlik yapamaz olur mu, bir gazete haberi yazamaz mı hiç, diye şaşanlar çoktur. Ama böyle düşünenler, kendileri bir gazete sahibi olsalardı, Sait Faik’i muhabir olarak gazetelerinde çalıştırmazlardı. Çünkü gazete haberi yazmak bir kalıp iştir, görenek ustalığına dayanan bir iştir. Sait, gazete haberi için gerekli bütün bilgileri topluyor, ama bunları bir gazete haberi biçimine sokamıyordu bir türlü. Yapmak istemiyor değil, gerçekten yapamıyordu. Yazıp sekretere verdiği haberler gazetede yer almıyor, Sait de buna çok üzülüyor, hırçınlaşıyordu. Çünkü yazdığı haberler gazeteye ne denli çok girerse, kadroya alınması ihtimali de o denli çok artardı. Yazdığı haberleri, gazeteye girmesi için düzelttiğim çok olmuştur. Ama Sait’in bu yüzden bana çok kızdığını, ancak yıllar sonra, bu duygusunu açıkladığı zaman anlayacaktım. 

Aziz Nesin -  Birlikte Yaşadıklarım Birlikte Öldüklerim

şehrin en iyi çorbacısı

Bir spagetti western mi? Spagetti western parodisi mi? Ciddi bir film mi? Ucuz komedi mi?

Tuhaf, hepsi var içinde. 

Tampopo sanırım bir ‘ramen western’. Bulursanız, seyredin (Ben YouTube'dan alıp seyrettim).

İnsanı hemen hiç hayalkırıklığına uğratmayan Japon sinemasından, 1985 senesinden geliyor. Bu, şehrin en güzel ‘ramen’ini (et ya da soya suyuna bir tür Japon çorbası diyeyim henüz tanışmamış olanlar için) pişirmek isteyen bir kadın aşçının hikâyesi. Ağzının tadını bilen bir kamyoncunun, kadının lokantasına uğraması ve içtiği çorbayı hiç beğenmemesiyle başlıyor. 

Elin Japonu (filmin yönetmen Juzo İtami), 1977’de çekilen Selvi Boylum Al Yazmalım’ı bilir mi? Ağır abi kamyoncumuz Goro (Tsutomo Yamazaki) sanki bir Kadir İnanır. Onun yamağı da, o zamanların fişek delikanlısı, geleceğin (bugünün) ağır abisi Ken Watanabe (eh, o da başka bir Kadir İnanır). Hayatın akışını, nasıl oluyorsa, kamyonlarıyla değiştiren adamlar bunlar! Türkiye’de, Japonya’da, hep aynı adamlar… 

İki uçta gidip geliyor Tampopo. Bir tarafta tutkular, saplantılar, ekstreme kayan, rahatsız da edebilecek bir erotizm (ki yan hikâyeler); diğer tarafta temel olay örgüsü. 

Olay örgüsü dediğim: Adım adım en iyi ramenin sırrını keşfetme; bunun için de işin suyundan, etinden, makarnasından, kıvamından anlayan insanları arayıp bulma, matrak bir ’çete toplama’ hikâyesi… Sevdiğim işler. 

İşin bu tarafı epey ilgimi çekti. Böyle bir hikâye bizde de çok tutar. İster işkembeyle yap ister köfteyle, ister mercimekle yap ister börekle… Birisi yazarsa okurum; çekerse seyrederim. 

Birkaç seneye kimse yazmazsa, oturur ben yazarım. Tutmasa da fark etmez; hiç olmazsa iştah açar.

tanpınar'dan bir vergi önerisi

Devlet para arıyor. Dönüyor dolaşıyor parayı aynı yerden, aynı kişilerden alıyor. Bir hayrım dokunsun, edebiyat tarihinden bir ‘inovasyon’u devletciğime önermiş olayım. Bu benzersiz ama çok pratik para toplama fikrinin mucidi, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın baş kişilerinden Hayri İrdal. Olayların geçtiği yer: Saatleri Ayarlama Enstitüsü. 

Kurguladığı para toplama sistemini anlatıyor İrdal: 

" (...) Büyük bir maliyecimiz bu ceza sistemini maliye tarihinde gerçek bir buluş addettiğini resmen bildirmiş ve bundan sonra adımı Doktor Turgot, Necker ve Schacht’la beraber anmakta hiç tereddüt etmeyeceğini her fırsatta tekrarlamıştı. 

Hakkı da vardı. Şu itibarla ki, şimdiye kadar halkı mükellef kılan para işlerinde memnuniyetsizlik daima esastır. Hele bu bir ceza şeklinde olursa, daima insanı rahatsız eder. Bizim nakit cezamız ise hiç böyle değildi. Suçlu, kontrol memurumuzdan bunu işitir işitmez, evvelâ şaşırıyor, sonra işin mantığındaki sağlamlığı anlayınca, tebessüme başlıyor, tatbikattaki ciddiliği görür görmez, gülmekten katılıyordu. Kaç kişi memurlarımıza, bilhassa ilk günlerde “Aman ne olur bir kere de bizim eve gelin, bunu karım behemehal görsün, işte adresim” diye kartını uzatmış, ayrıca otomobil parasını da vermişti. 

Nakit cezamızın dayandığı esas, şehre ait umumî saatler başta olmak üzere, açıkta bulunan saatlerden biriyle uymayan her saatten alınan beş kuruştan ibaretti. Fakat bu saat ile bir başka saatin arasında da ayar farkı varsa bu sefer ceza iki misli oluyordu. Böyle komşu olan saatlerin sayısı çoğaldıkça ceza hendesî de nispetle artıyordu. Tam saat ayarı haddizatında imkânsız olduğu için  -bu, saatlere mahsus bir ferdî hürriyet meselesidir, bittabi o zaman bunu açıklayamazdım-, hele kalabalık bir yerde yapılan tek bir kontrolde epeyce miktarda bir para tahsili mümkündü."

Hadi devletcim kıpırda! Saatleri Ayarlama Enstitüsü senin yanında nedir ki? Aynısını sen de yapabilirsin. Belki bu sayede iki kadeh rakıdan da uzak durursun, meyhane sofralarına bir rahat verirsin. 

Bu iş kafana yatarsa, halletmen gereken bir mesele var yalnız. Millet saat takmayı, duvarına saat asmayı boşladı; cep telefonlarının göstergelerine talim ediyor. Malum, onların saati de emirlerini kendi enstitülerinden, Apple’dan, Google’dan alıyor… Olacak iş mi?

Emret, millet olarak yeniden saat kuşanalım; saatlere mahsus o ferdi hürriyetle yeniden haşır neşir olalım. Bir taşla üç kuş vuruyorsun bak! Her bir dakika farkı üzerinden sana vergi vereceğiz, bir; yok olup giden, han köşelerine sıkışan bir endüstri canlanacak, iki; dış mihrakların zamanından sıyrılıp ‘yerli ve milli’ ayarlara geçeceğiz, üç.

Edebiyat kazandırmıyor diyemez gayrı hiç kimse!  

*
PS: Nefis illüstrasyon grafik tasarımcı Ethem Onur Bilgiç’e ait. 

yazar pozu

Yaz başında Aziz Nesin’in bir yazısından hareketle, bir insanın yazar olduğu yüzünden anlaşılır mı, diye sormuştum. Anlaşılıyorsa, uygun isim Kemal Tahir’dir, demiştim. 

Geçen, Notos’un eski bir sayısında, Ara Güler’in çektiği Kemal Tahir fotoğraflarına rastladım. Daha ne olsun?

sonsuz güzelleşecek dünya

Biz

Bağışladığın özgürlüğe 

yeğdir biçtiğin zından

sonsuz güzelleşecek dünya

biz kurduğumuz zaman 

senin verdiğin umudu

geyik içse ölür, balık yutsa

Gülten Akın 

Fotoğrafın sahibini saptayamadım. 

aklakara

Okyanusya toplumu, sonuçta, Büyük Birader’in her şeye kadir, Parti’nin de yanılmaz olduğu inancına dayanır. Ama aslında Büyük Birader her şeye kadir, Parti de yanıl­maz olmadığı için, olguların ele alınışında her an sürekli bir esneklik gereklidir. Buradaki anahtar sözcük, aklaka­ra’dır. Pek çok Yenisöylem sözcüğü gibi bu sözcüğün de birbiriyle çelişen iki anlamı vardır. Düşman söz konusu olduğunda, apaçık gerçeğin karşısına dikilerek küstahça aka kara, karaya ak demektir. Bir Parti üyesi söz konusu olduğunda ise, Parti disiplini öyle gerektirdiğinde gönül­den bir sadakatle aka kara, karaya ak demektir. Ama aynı zamanda, akın kara olduğuna inanmak, dahası akın kara olduğunu bilmek ve o güne kadar bunun tam tersine inandığını unutmak anlamına gelir. Böyle bir şey geçmi­şin sürekli olarak değiştirilmesini gerektirir, ki bunu ola­naklı kılan da geri kalan her şeyi kapsayan ve Yenisöylem’de çiftdüşün diye bilinen düşünce sistemidir. 

George Orwell - Bin Dokuz Yüz Seksen Dört (Çeviri: Celâl Üster)

çiftdüşün

Winston kollarını yana indirerek havayı yeniden yavaş yavaş içine çekti. Aklı, çiftdüşünün dolambaçlı dünyasına kayıp gitmişti. Hem bilmek hem de bilmemek, bir yandan ustaca uydurulmuş yalanlar söylerken bir yandan da tüm gerçeğin ayırdında olmak, çeliştiklerini bilerek ve her ikisine de inanarak birbirini çürüten iki görüşü aynı anda savunmak; mantığa karşı mantığı kullanmak, ahlaka sahip çıktığını söylerken ahlakı yadsımak, hem demokrasinin olanaksızlığına hem de Parti’nin demokrasinin koruyucusu olduğuna inanmak; unutulması gerekeni unutmak; gerekli olur olmaz yeniden anımsamak, sonra birden yeniden unutuvermek: en önemlisi de, aynı işlemi işlemin kendisine de uygulamak. İşin asıl inceliği de buradaydı: bilinçli bir biçimde bilinçsizliği özendirmek, sonra da, bir kez daha, az önce uygulamış olduğunuz uykuya yatırmanın ayırdında olmamak. “Çiftdüşün” dünyasını anlayabilmek bile çiftdüşünü kullanmayı gerektiriyordu.

George Orwell - Bin Dokuz Yüz Seksen Dört (Çeviri: Celâl Üster, Can Yayınları) 

fabrika ayarlarına dönmek

Bazı şeyleri geç fark etmek hazin. Yine de hiç yoktan iyi.

Üniversitenin ikinci sınıfında eve bilgisayar aldım. O gün bugündür uzun işleri klavyede yazıyorum. Nedense, o yaşıma dek getirdiğim  alışkanlığı, diğer herkes gibi, bir anda rafa kaldırmıştım.

Laf arası: İşte bu bizim kuşağımız. Bilgisayara doğmayan, sonradan alışanlar kuşağı (Zenginlerimiz için durum daha farklı tabii ama sayıları azdır).  

Bir iki sene önce yine giriştim defterlere; oradan devam ediyorum. Nedenini nasılını hatırlamıyorum ama yeniden ak kâğıt üstüne yazmaya başladım. Öyle kısa notlar almaktan ya da çalakalem bir şeyler çiziktirmekten bahsetmiyorum; başı sonu belli cümleler kuruyorum. Eskiden yaptığım gibi. Fabrika ayarlarıma döndüm.

Kısa sürede daha rahat yazdığımı gördüm. Daha rahat, daha iyi ve daha çok düşünüp, daha çok sindirerek…

Hatların keskinleştiğini, belirginleştiğini görüyorum. İki ayrı üslup, iki ayrı tecrübe değil sadece bunlar; iki ayrı varoluş biçimi… 

Neden bunca yıl oyalandım ki?