Selçuk Altun’un “Kitap İçin 4”ünde zalim bir alıntı. Yazar ve eleştirmen J.R. Lynes’ten.
“Her gazetecinin içinde bir roman vardır ve orası, o roman için en doğru yerdir.”
Haha!
Altun’un kendisi de şunu demiş: “Sahibini unuttuğum bir aforizma ise der ki: Gazeteci zamana karşı yazar, zamana karşı yazmadığı zaman daha kötü yazar.”
Bak, bu bir tık daha doğru. Belki.
Her ne olursa olsun: Romanımı engelleyemez bu alıntılar!
Yani buzu bile paketliyorsak yok.
Markette dayanamayıp resmini çektim. Bunu ben almasam da, gereksiz paketle kullandığım ürünler illa ki var. Bu şımarıklıkla çok da öteye gidemeyeceğiz, orası belli.
Hollanda’da sokak röportajı. Muhabirin elinde A4 boyutunda iki adet fotoğraf var. Bir kadın, bir erkek. Yakışıklı bir erkek. Güzel bir kadın.
Muhabir sokaktan geçen erkeklere, elindeki erkek fotoğrafını gösteriyor. “Sizce bu adam yakışıklı mı” diye soruyor. Kadınlara da aynı soruyu kadın fotoğrafıyla soruyor: “Sizce bu kadın güzel mi?”
Her yaştan erkekler… Cevaplamıyorlar bile. “Bu soruyu bana neden sordun”; “bir erkeğe böyle bir soru sorulur mu”, “ben gay değilim”, “erkeklerle ilgilenmiyorum.” Doğrudan uzaklaşanlar da var.
Kadınlarsa cevap veriyor. Fotoğraftaki kadını neden güzel bulduklarını anlatıyorlar. Kaşı şöyle güzel, gözü böyle güzel diyerek…
Şu kadarını tahmin etmek zor değil: Burada bir kurgu var; hiç değilse bu çelişkiyi orta yere sermek için. Böyle cevap veren erkekler seçilip konulmuştur. Belki kadınlar da.
Ama yine de hemcinslerimin şu kırılgan maskülenliği bin beş yüz metre öteden okunuyor. “Bu adam evet yakışıklı” dersem hakkımda ne düşünürler kırılganlığı! Bir sokak röportajında hayatın anlamı çözülmez ya, yine de söylemeli: Çoğu insan çaktırmadan aşırı mazbut ve muhafazakâr; bunun belki kendileri bile farkında değil, ani bir soruyla karşılaşınca birden ürküyorlar.
Bu da beni hâlâ şaşırtıyor.
"İnsan neden yazar" sorusuna en güzel cevaplardan birini Refik Halid Karay vermiş:
"Kendi kendime dedim ki: Hatıratımı yazsam; sabahları oyalanır, eğlenirim.
Benim hatıralarım nedir ki, ne olabilir? Eski başvekil miyim? Hepsini bir araya getirsem, bir incir çekirdeğini doldurmaz… Ama öyle değil. Bu hatıralar, ne tarihi aydınlatmak, ne bir fikri müdafaa etmek, ne de ortaya bir iddia atmak için çok ciddi şekilde ve tamamiyle siyasi mahiyette yazılmaz da musahebeyi [sohbet] andırırsa, hafif tutulursa nevişahsına münhasır bir şey olur. Öyle olunca da her zaman okunur, azıcık da geçmişi canlandırmaya ve zamanla unutacaklarımı tespite yarar.
'Hele bir deneyeyim!'
Bahçeden içeriye girdim. Geniş sofadaki, köşebaşı marangozuna yaptırdığım yemek masasına bir deste kâğıt, hokkamı, kalemimi koydum (Daha o zamanlar yazı için hokka kalem kullanılır, stilo; süs gibi cepte bulundurulurdu). Nasıl başlasam acaba?
Açık pencerelerden engin denize, yalçın dağlara, yer yer fıstık çamı korularına, omuzlarında toprak testiler, pınar başına giden köylü kızlarına, yarı görerek baktım, baktım. Nihayet şöyle başladım:
'Günlerden ne günüydü; şimdi bilemiyorum; fakat iyi hatırlıyorum, çok aydınlık, adeta şaşaalı bir sonbahar ikindisiydi, ilah [ve benzeri]…'
Bir çırpıda beş altı sahifeyi dolduruvermiştim."
Refik Halid Karay - Minelbab İlelmihrab
Bazı insanları hayatta geç buluyorsunuz. Bazı düşünürleri, sanatçıları, yazarları da…
Üretken tarihçi, yazar Theodore Zeldin ile çok geç tanıştım. Ama onu okudukça uzun süredir tanıdığımı hissediyorum. Benimle benzer kumaştan kesildiğini… (Bu biraz iddialı bir tanım oldu ama bu tanımlama biçimine Zeldin’in itiraz etmeyeceğini tahmin ediyorum).
Wikipedia sayfasının henüz girişinde şunlar yazıyor:
Theodore Zeldin (22 Ağustos 1933 doğumlu). Oxford’lu alim ve düşünür. Kitapları üç soruya cevap aramaktadır: Bir kişi her gününü ve yılını daha ilham verici yollarla geçirmek için nerelere bakmalıdır? Mutluluk, refah, inanç, aşk, teknoloji ve terapinin ötesinde, hangi ihtiraslar henüz gün yüzüne çıkmamıştır? Bağımsız zihinlere sahip bireyler, kendini farklı ya da tecrit edilmiş hissedenler ve uyumsuzlar için ne tür roller bulunur?
Zeldin, şüphesiz bu sorulardan ve cümlelerden fazlası.
Doyulmaz kitaplar yazmış Zeldin. Bizde “İnsanlığın Mahrem Tarihi” ve “Hayatın Gizli Hazları” basılmış. Ayrıntı’dan. Daha bir dolu kitabı var. Yıllarca üzerinde çalıştığı beş ciltlik “History of French Passions” var mesela. “Conversation” var. “The French” var.
Son eseri “Hayatın Gizli Hazları”. 2015 tarihli. Ben şu an onu okuyorum. Zeldin’e giriş kitabım.
Kitap, temelde insanın insana ihtiyacı olduğunu anlatıyor. Günümüzün en büyük macerasının insanları tanımak, onların hikâyelerini dinlemek olduğunu söylüyor. Bugün ancak böyle zenginleşebileceğimizden, kendimizi de dünyayı da ancak böyle keşfedebileceğimizden bahsediyor.
Daha girişte şunları söylüyor Zeldin:
“Farklı alanlardan fikirleri ve insanları bir araya getirmek, düşüncenin geliştiği ve keşiflerin yapıldığı en önemli yollar arasında sayılır. Birbirine benzemeyen bireyler arasında, uyuşmadığı aşikâr görüşler arasında, geçmişle gelecek arasında var olduğu bilinmeyen bağlar bulmak gizli hazlara giden yoldaki ilk adımlardandır. Dünyayı illa parlak ve kontrast renklerle değil, beklenmedik ortaklıkların sınırları bulandırmasıyla beraber sepya görmek de sağlıklıdır. (Çeviri benim; ben kitabı İngilizce’den okuyorum; Türkçe çevirisi eminim çok çok daha iyidir).”
“Birbirinizi bulun” diyor Zeldin. “Konuşun” diyor. “Anlatın” diyor. Bunları derken, insanlık tarihi nehrine sürekli dalıp çıkıyor ve Batı odaklı olmayan ilginç örnekler, anekdotlar çıkarıyor.
Haklı Zeldin. Birbirimizi arayalım. Bulalım.
Bugünlerde “metinden komutlarla resim üreten” yapay zekâ programı Midjourney’nin içine düştüm.
Aklıma gelen tüm fikirlerin, hikâyelerin, masalların görsellerini oluşturmaya çalışıyorum. Mesela Miyazaki’nin, Edward Hopper’ın, sevdiklerimin dünyalarını kendi gözümle kurmaya çalışıyorum. Benim gibi süper yeteneksizler için çok çok sıradışı, olağanüstü bir deneyim. Bu ara, blogu tuhaf resimlerle doldurabilirim.
Bazen resimlerin kendisinden daha önce düşlemediğim yeni hikâyelere yollar açılıyor.
Geçen gün A. ile birlikte programa bir iki komut verdik ve ortaya bu resim çıktı. Bunu geliştirmek ve bir yerlere götürmek istiyorum.
Bakalım nereye gideceğiz?
Son günlere dair hatırlayacağım çok şey var. Unutmamak istediğim çok şey…
Onların en başında geleni buraya da yazayım.
*
Samandağ’da karşılaştık. Depremden artakalmış şehrin en ucunda, şehrin bittiği yerde. Samandağ’ın son evinin önünde bir başına oturan bir kadın… Yanında bir karton parçası: “Sıcak çorba” yazıyor.
Oraya Antakya’yı gördükten sonra gelmiştik. Samandağ öyledir zaten, sapadır, önce Antakya’ya gitmek gerekir. Biz de bu iki yıkık şehirden önce Antakya’yı görmüştük. Depremin üzerinden tam bir hafta geçmişti. Ne kadar yardım gelse yine yetmezdi ya, Antakya’nın merkezinde gönüllülere, derneklere, tırlara, kamyonlara, çeşitli belediye araçlarına rastlıyordunuz. Gıda ve giyecek yardımı ulaşmaya başlamıştı.
Ama Samandağ yine boştu. Antakya’ya göre çok çok az insan, az dernek, az gönüllü… Belki de neredeyse tümüyle yıkılmış şehrin korkunçluğundan, orayı bırakıp daha öteye gidememişlerdi.
*
“Sıcak çorba” yazısına doğru ilerledik. Konuştuk. Ankara’da bir iş makinesi şirketinde sekreter olduğunu söyledi. Makineler bölgeye gönderilmiş, o da “bir işe yararım” diye onlarla gelmek istemiş. Yaramış da. Yanında bir dolu gıda, erzakla işte bu konuştuğumuz noktaya gelmiş. Yemek yapmış, dağıtmış.
“Peki neden buraya geldiniz?” diye sorduk.
Hayatım boyunca unutmayacağım, unutmak istemediğim, hep hatırlamak ve hatırlatmak istediğim şu cevabı verdi:
“Çünkü başka kimse gelmiyordu.”
*
Biz oradayken gelen gidenler oldu. “Gıda var mı” diye sordular. Gıda var mı?
Yoktu. Kalmamıştı.
Oraya bir damla düşmüştü ama o da tükenmişti işte.
Kadın, yine de orada oturuyordu. Ayrılamıyordu artık. Bir şeylerin olmasını bekliyordu belki.
Belki başkalarının da gelmesini bekliyordu.
*
Onu hep oradaymış gibi düşünüyorum. Bugün gitsem yine oradadır.
Başka kimse gitmedi diye bir yere giden artık o yerle bir değil midir?
Bir yaz sabahı Haydarpaşa’dan kalkan Toros Ekspresi’ne atlayalı neredeyse 20 yıl olmuş. Hep otobüsle kat ettiğim İstanbul-İskenderun güzergâ...
